"m'agradat su sardu ca..."

Su 21 de lampadas de su 2007

M’agradat su sardu ca…

…“ca est sa limba de s’ànima mea” narat Piero Marras, testimònial de sa publitzidade de s’Ufìtziu de sa limba sarda de sa provìntzia de Nùgoro.
A dare una risposta prus giusta e cumpleta de custa, mi paret difìtzile meda.
Cun paràulas diferentes at nadu sa matessi cosa su deretore generale de s’Unesco M. Koichiro Matsuura, in sa recurrèntzia de sa die internatzionale de sa limba materna. Sunt de sa limba materna sas primas paràulas chi amus imparadu a nàrrere e chi nos ant dadu sa fortuna manna de comunicare cun sas àteras pessones.
Sos fundamentos de totu su narìngiu nostru sunt pròpiu in custa limba, a bortas bantada fintzas tropu, àtera bortas dispretziada, cun s’istibba chi oe non servit, antzis est greza e la chistionat sa gente ignorante.
In parte est a beru, riferinde∙nos a su tempus de in antis, cando sa limba de totu sas comunidades nostras fiat su sardu ebbia, ca s’italianu s’imparaiat in iscola, e fiant pagos sos chi si lu podiant permìtere. A dolu mannu!
Oe sas cosas sunt cambiadas e totus ant sas possibilidades de imparare s’italianu e puru sas àteras limbas, no in s’iscola ebbia, ma faghent bastante sos mèdios de comunicatzione: giornales, televisiones, aràdios…
A ischire su sardu est una richesa non solu pro sa connoschèntzia de un’atera limba, ma pro nois sardos at puru unu valore de ammeru, chi balet prus de s’àteru.
Pro cantu reguardat a mie, a minore apo imparadu su sardu ebbia, mama e babbu nos chistionaiant (noe figios) solu in sardu, sa boghe in italianu fiat de cussos chi leghiant su comunicadu e su gazetinu in s’àradio.
Cantu mannu fiat s’interessu de nois pitzinnos pro custas cosas, si podet pensare!
Su giornale chi babbu non melliat una die de comporare, pro mene fiat iscritu ebbia…
Cando so andada a prima elementare apo comintzadu a intèndere s’italianu. A imparare a lu chistionare no est istada cosa fàtzile. M’ammento galu cun suferèntzia cando debia bortare a mente paràula pro paraàula dae su sardu pro podere isplicare calicuna cosa in italianu.
Sa mastra, chi beniat dae Nùgoro, mi curregiat a s’ispissu e mi naraiat:
“Questo è un italiano maccheronico”.
Deo abista e sensibile meda nd’aia birgonza.
Cantas bortas mi so istada a sa muda, puru ischinde sas cosas!
Sa limba chi aia imparadu in domo e chi m’aiat procuradu bantidos (“Paret manna, comente chistionat!”, naraiant a mama sas àteras tzias), in iscola non serbiat prus. Debia impreare s’italianu, chi però no ischia.
A pustis chi ap’imparadu bastante s’italianu, apo chircadu semper de lu praticare, trascurende su sardu, in sos cunfrontos de su cale aia semper un’ispètzia de cunflitu de amore-odiu, comente si usat nàrrere. Fia arribada a su puntu chi che l’aia chèrfidu cantzellare. E puru sas frases in sardu m’essiant dae su coro.
E a pustis, comente podia fàghere a chistionare in italianu cun mama e cun babu? Puru cherende∙lu non fiat possìbile. E tando colaia dae una limba a s’àtera, fintzas a cando, mancari a mannita, so arribada a bortare in sardu su chi pensaia in italianu. Ma puru gasi, in sos mamentos prus importantes de sa bida mi beniat dae sè a pensare e puru a iscrìbere in sardu.
No ischia meda de LSU, a pustis ap’ischidu de LSC e apo chircadu de nde cumprèndere carchi cosa.
Como torrande a su cumintzu, su sardu “m’agradat ca est sa limba de s’anima mia”, cussa chi m’apartenet dae cando so naschida.
Sas paràulas in sardu mi essint dae su coro, sena isforzu perunu, e non chirco prus de nche las torrare in secus cando mi benint a sa conca.
Sa variedade oroteddesa mi ligat meda a sa bidda mia, a sas boghes de mama e de babbu, chi no apo prus, a sas raighinas mias e duncas mi apartenet e est sa cumponente prus importante de s’identidade mia.
Est sa limba chi poto chistionare, sena chi pro custu deba discuidare sas àteras limbas, chi est giustu de istudiare.
In su mundu de oe, chi usamus a nàrrere globalizadu, in ue semus in cullegamentu unu cun s’àteru, non nos debimus ispogiare de sas cosas nostras, in antis de totu de sa limba, ma las debimus giùghere cun orgòlliu, ca nos distìnghent dae su restu de s’àtera gente de su mundu.